به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «ندای تفرش»؛ گنجینه گرانبهای شعر و ادب فارسی قرن‌هاست حافظ فرهنگ و هویت ایرانیان بوده است؛ در فراز و فرود تاریخ، زمانی که سرزمین ما طوفان‌ها و دگرگونی‌ها را از سر گذراند، شعر و ادب فارسی چون شمعی روشن، روح ایران را زنده نگه داشت. این گنجینه با نام‌های بزرگی چون فردوسی، حافظ، سعدی و شهریار می‌درخشد و نسل‌ها را به هم پیوند می‌دهد.
نظامی گنجوی
در میان شاعران نامی ایران نام گنجوی به چشم می‌خورد، وی در حوالی سنهء ۵۳۰ ه ق (سال ولادت وی به درستی معلوم نیست، محققان حدس‌های گوناگونی زده‌اند، بعضی رقم ۵۳۵ و برخی سنین بین ۵۴۰ تا ۵۵۳ را اختیار کرده‌اند، دکتر صفا سال ۵۳۰ را به صواب نزدیک‌تر دانسته‌اند. از مادری کردنژاد در گنجه بزاد
(راجع به مادرش گفته است: گر مادرم آن رئیسه کرد ••••• مادرصفتانه پیش من مرد)
اشعار او همه جا ذکر گنجه است و تقریباً در این‌مطلب همه تذکره‌نویسان اتفاق دارند بعضی به دلیل این ابیات:
چو دُر گرچه در بحر گنجه گمم ••••• ولی از قهستان شهر قمم
به تفرش دهی هست تا نام او •••••نظامی از آنجا شده نام جو
اصلش را از قُهِستانِ قم دانسته‌اند، آقای دکتر صفا احتمال می‌دهند که این ابیات الحاقی باشد و از نظامی نباشد. (صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۲، ص۷۹۸-۸۰۰ (به اختصار)، تهران: ابن سینا، چ۶، ۱۳۵۲.) و برخی دیگر از «تا» (روستایی در تفرش) نوشته‌اند.
اثر معروف و شاهکار بی‌مانند نظامی، خمسه یا پنج گنج است که در قلمرو داستان‌های غنایی امتیاز بسیار دارد و او را باید پیشوای این‌گونه شعر در ادب فارسی دانست. شاعر بر روی هم رفته سی سال از زندگانی خود را بر سر نظم و تدوین آنها گذاشته است. خمسه یا پنج گنج نظامی شامل پنج مثنوی است: مخزن الاسرار، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، هفت پیکر، اسکندرنامه،
عبداللَّه وفایی تفرشی
شاعر. اصلش از تفرش بود و در شیراز نشو و نما یافت. مدتى در اصفهان به تحصیل پرداخت و سپس به تهران آمد و از ملازمان على شاه ظل السلطان شد. وى پس از مدتى به خدمت شیخ على میرزا درآمد و بعد از آن از محضر میرزا ابوالقاسم شیرازى (م ۱۲۸۶ ق) بهره برد. وفایى در زمان سلطان محمدشاه (۱۲۶۴-۱۲۵۰ ق) وفات نمود. اشعارش در بعضى از تذکره ها آمده است.
آقا گلخنی تفرشی
در تذکره « روز روشن » می خوانیم : گلخنی تفرش همشیره زاد شهید قمی است و ناسخ « شمع انجمن »او را گلخن بدون یای نسبت نوشته و وی از ارباب علم و فضل بود و عمر به رندی و هزل و مزاح می گذرانید و با شاه و گدا و فقرا و اغنیا گفتگو به خوش طبعی کرده و کسی از مزاحش آزرده نشدی .
آقا صادق تفرشی
دنبلی در نگارستان دارا ازا و با عنوان « از قدمای معاصرین » و « فاضل کامل » یاد می کند و می نویسد او معلم رضا قلی میرزا پسر نادر شاه افشار بود. طبعی روان و ذوقی سیلم داشته و در قالب مثنوی و غزل شعر می سروده است.
تائب تفرشی (قصی)
اسمش فخرالدین و تخلصش تائب نصر ابادی درباره اونوشته است « فخرا نام داشته ، بدهند رفته و با ملافرح ا.. مشاعره داشته گویا در آنجا فوت شد ازاین شاعر نیز ابیاتی پراکنده بر جای مانده است که گواه باریکه خیالی اوست.
سرخوشی تفرشی
میرزا یحیی خان تفرشی متخلص به سرخوش (ولادتش به سال ۱۲۷۷ ه. ق – مرگ وی در سال ۱۳۳۸ ه. ق) از شاعران چابک‌دست نیمه نخستین قرن چهاردهم هجری است که در غزلسرایی شایستگی بسیار یافته‌است. زادگاه وی روستای کوکان از محال تفرش است. وی در ابتدا نزد پدر خود حاجی میرزا عبدالغنی و سپس در نزد برادر بزرگ خود میرزا محمدعلی و حاجی ملاهادی سبزواری دانش‌اندوزی کرد چندسالی در خرم‌آباد بود و بعد به شهر دزفول رفت و سپس با عزم اقامت، رهسپار تهران شد وی در سال ۱۳۰۸ ه. ق منشی‌گری سفارت انگلستان را پذیرفت دیوان اشعار وی بیشتر از غزلیات و رباعیات تشکیل شد وی پیرو حافظ بوده‌است اتفاق افتاده است.
داعی تفرشی
مولانا میرمحمد مومن متخلص به داعی از شعرای نیمه دوم قرن ۱۱ و نیمه اول قرن ۱۲ هجری است واز شعرای معاصر شاه سلیمان صفوی ( ۱۰۷۷ – ۱۱۰۶ ) وشاه سلطان حسین ( ۱۱۰۶-۱۱۲۵ ) ، شاه طهماسب دوم ( ۱۱۳۵ –۱۱۴۵ ) و نادرشاه افشار ( ۱۱۴۸ –۱۱۶۰) به شمار می رود. وفات وی را در سال ۱۱۵۵ و در سن ۹۰ سالگی دانسته اند اما در کتاب سفینه المحمود وفات او ۱۱۶۷ ذکر شده است.
قاسمعلی محبعلی در مقدمۀ کتاب «اشعار آقامؤمن تفرشی (متخلص به داعی)» آورده است: «یکی از نوادر حاضر در حافظۀ فرهنگی تفرش، عارف متفکر و شاعر گران‌قدر محمد مؤمن تفرشی معروف به «آقامؤمن» است. ایشان در زادگاهش کمتر به عنوان شاعر مطرح بوده است و اهالی تفرش ایشان را عارفی واصل به حق و صاحب کرامات می‌شناسند؛ میرمحمد مؤمنا فرزند جمال‌الدین آقا مصطفی، از شاعران نیمۀ دوم قرن یازدهم و نیمۀ اول قرن دوازدهم هجری قمری است که در شعر «داعی» تخلص می‌کرده است. وی در سال ۱۰۸۰ قمری در محله فَم شهر تفرش به دنیا آمد. خانوادۀ ایشان از اعاظم سادات تفرش بودند و سلسله نسبش به عبدالعظیم بن عبدالله بن امام محمدباقر منتهی می‌شود. مادر آقامؤمن دختر ظهیرالدین علی پسر ملامراد است. تنها فرزند آقامؤمن، نفیسه بیگم نام داشت که مادر سیدمحمد، جد سیدمحمد امامی تفرشی، امام جمعه اسبق تفرش، بود.»
به نوشتۀ مصحح، مجاهدی مؤلف کتاب تذکرۀ سخنوران قم می‌نویسد: میرمحمد مؤمن تفرشی با هاتف اصفهانی و آذر بیگدلی معاصر بوده است. ادوارد براون در کتاب «تاریخ ادبیات ایران» اقرار دارد که مؤلف آتشکدۀ آذر، راجع به اغلب شعرای معاصر مؤلف فقط چند سطر شرح‌حال نوشته است و مفصل‌ترین شرح مربوط به گزارش احوال ملا محمد مؤمن متخلص به «داعی» و برخی شعرای دیگر است. در برخی منابع بیان شده است که آقامؤمن از طرف کریم‌خان زند به عنوان «شیخ الاسلام» ملقب شده است. آقا بزرگ تهرانی نیز در تذکرۀ الذریعه به جمع‌آوری دیوان داعی انجدانی تفرشی به همت ابوالقاسم سحاب اشاره کرده است.
آقامؤمن در سال ۱۱۷۰ هجری قمری در نود سالگی در تفرش فوت کرده و مزار و مدفن او در قبرستان ششناو، جنب محلۀ مشهد، در بقعه‌ای خاص قرار داشته است که بانی آن میرزا رضا قلیخان اتابکی تفرشی، منشی میرزا علی‌اصغر خان اتابک اعظم (صدر اعظم ناصرالدین شاه) بود.
فهرست اشعار دیوان آقامؤمن تفرشی
قصیدۀ «توحید»
قصیده در مدح حضرت خاتم (ص)
قصیده در ذکر مناقب على مرتضى (ع)
قصیدۀ «مهر على (ع)»
مثنوی «ندای قدس»
مثنوی «ولای على»
قصیده «در مدح حضرت سجاد (ع)»
قصیدۀ «فی الوقایع»
قصیدۀ «شرر آه»
قصیدۀ «چهارده معصوم»
مثنوی «چهارده معصوم»
مثنوی «معجزه»
قصیدۀ «مدح حضرت رضا(ع)»
قصیدۀ «حمل و جمل»
مثنوی «شکار مأمون، ازدواج امام جواد (ع) و مباحثۀ ایشان با یحیی بن اکثم»
قصیده «در تعریف دُلدُل»
قطعۀ «صادق و حسن»
مثنوی «تأثیر اصل گوهر»
قطعۀ «تاریخ مرگ الاغ»
قطعۀ «تاریخ بنای قهوه‌خانه»
قطعۀ «لغز (چیستان)»
قطعۀ «تاریخ بنای بالاخانه»
رباعی «تاریخ فوت مرحوم آقاسعید»
مکاتبۀ شاعرانه آقامؤمن و آقاصادق تفرشی
انتهای خبر/
